Etiketler
“Hayatın gerçek amacı bilgi değil eylemdir.”
Thomas Henry Huxley
Bugün Dünya Su Günü. Kaynaklarımızın tükenebilirliğini hatırlatmak, farkındalığı yaymak ve eyleme geçen insan sayısını çoğaltmak için gerek duyulmuş bir gün. Dünyadaki her şeyden çok daha önemli olan bu yaşamsal sıvı birçoğumuzun düşündüğü gibi sonsuza kadar var olacak, garantilenmiş bir kaynak değil maalesef. On yıl içinde su sıkıntısı artacak. Su için çıkmış çatışmalara yabancı değiliz zaten. Daha büyük su savaşlarına ise çeyrek yüzyıl kaldı. Yirmibeş yıl sonra susuz kalacağımızı düşününce bu süre çok kısa geliyor ama hemen harekete geçerek en azından bu süreci yavaşlatacak kadar da uzun bir süre. Patlak vermiş krizler hakkında sayfalar dolusu boş laf eden bilinçli bireylerin bir fark yaratabileceğimiz kadar vakit olan sorunlara hiç değinmemesi can sıkıcı.
Şehirler arası su savaşları bekleyenler bile varken sadece küçük bir miktar vatandaşımızın konuya özen göstermesi içler acısı. Üç yıl kadar önce oturduğumuz apartmanın yöneticisi bilinçli davrandığımız için su faturamızın düşük gelmesine içerleyerek tüketimimizden fazla para ödetip cezalandırmaya kalkmıştı. Okulda çocuklarımıza kazandırmaya çalıştığımız davranışları içselleştirdiğimiz için hor görülmek onur kırıcıydı tabii ama kararlı tavrımızla bu saçmalıkları aşıp bir bilinç düzeyine erişeceğimize inanıyorum. Fakat yine de çok geç kalmış olacağımızdan korkuyorum.
Su faturaları olmasa birçok insan bu kadar bile önemsemeyecek. Biz eğitimciler için ise su faturalarının başka bir güzelliği vardır. Çocuklara su konusundaki farkındalığı fatura karşılaştırma yöntemiyle veririz. Altı haftalık ünite başında öğrenciler evlerinin su faturasını getirir ve sınıf içinde herkes faturasını karşılaştırır. Sınıf içi çalışmalardan edindikleri bilinçle altı hafta boyunca evlerinin ekonomi bekçisi kesilen minikler ünite sonunda gelen faturayla baştakini de karşılaştırarak elle tutulur veri elde etmiş olurlar. Bilinçli harcamaya geçmenin ilk adımı evinizde ne kadar su kullandığınızı fark etmektir. Günlük alışkanlıklarınızda hafif bir değişiklik litrelerce suyun boşa akmasını engeller.
En sık duyduğumuzdur: Ellerinizi yıkarken suyu açık bırakmayın. Ellerinizi ıslatıp musluğu kapatın. Sabunlama işlemi bitince açın. Çeşmeyi iyi kapattığınızdan emin olun.
Traş olurken ya da dişlerinizi fırçalarken de suyu açık bırakmayın. Musluğun en son çalkalama işlemi sırasında açılması yeterlidir. Çocuğunuza durumun önemini kavratmak için bir kerelik kaybı göze alarak şu deneyi yapabilirsiniz: Kağıt bardakları lavabonun yanında hazır bulundurun. İki dakikalık fırçalama işlemi sırasında su açık kalsın. Çocuğunuz dişini fırçalarken siz de bardakları doldurup doldurup kenara koyun. İki dakikada kaç bardak suyun gereksiz yere harcandığına inanamayacak.
Su konusunu arasıra gündeminize getirerek çocuklarınızla bu konu hakkında konuşun ve suyu doğru kullanmanın önemini kendilerinin keşfetmesini sağlayın. Çeşmenin açık kalmasının getireceği zararları hissederlerse özen gösterirler. Fatura yüksek gelecek ya da siz bağıracaksınız diye dikkat ediyorlarsa içselleşmez. Sadece çocuklarınızı değil tüm tanıdıklarınızı tasarrufa özendirin. Kendi yaptıklarınızı paylaşın.
En çok banyo ve tuvalette su harcanır. Çok fonksiyonlu duş başlıklarından kullanarak duşta harcadığınız su miktarını düşürün. Düşük akımlı seçenek özellikle kalabalık ailelerde çok ciddi bir fark yaratır. Şampuanlanırken suyu açık bırakmayın. Sıcak suyun gelmesini beklerken akan suyu kovalara doldurun. Bu temiz suyu bir işinizde kullanabilirsiniz. Mecbur değilseniz küvet doldurmayın. Günde on dakikanızı duşta geçiriyorsanız bunu beşe düşürerek yıllık su tüketiminizi yarıya indireceğinizi unutmayın. Adamlar duşta geçirdiğiniz zamanın kontrolünü sağlamak için duş radyoları üretmiş. Bir şarkı bitiminde duş işlemini tamamlarlarsa günün başarıları arasına koyuyorlar. Yine bu radyoların duşa takılarak suyla çalışanları var ki iyice ekonomi yapmış oluyorsunuz.
Sorgulama esaslı okullarda suyun önemi belletilirken artık çocuklara tuvaleti her kullanışında sifonu çekmemeleri söyleniyor. Sifonu her çekişimizde ortalama 10 litre suyu çöpe atıyoruz. 1,5 litrelik dolu su şişesini rezervuara yerleştirerek bu miktarı azaltanlar da varmış ama siz daha az su tüketmenizi sağlayan klozet türlerinden edinebilirsiniz. Ayrıca yağmurlu günlerde balkonlara koyacağınız kovalarda biriken suyu tuvalete dökmek için kullanırsanız yıl boyu litrelerce su tasarrufunda bulunmuş olursunuz. Kullanılmış tuvalet kağıtlarını çöp kutusuna atın. Klozetinize çöplük muamelesi yapmayın. Bir sigara izmaritini litrelerce suyla yok edecek kadar lüksümüz yok.
Musluklarımız, duş başlığımız arada temizlenmelidir. Sifon ve çeşmeler hep kontrolümüz altında ve bakımlı olmalıdır. Bozukluk varsa anında onarılmalı, sızıntı olmamalıdır. Rezervuara boya damlatarak bekleyin. Sifonu çekmediğiniz halde boyanın tuvaletinize geçtiğini görürseniz sızıntı var demektir. Ayrıca faturanızda gördüğünüz ciddi bir değişiklik sızıntı sebebiyle olabilir. Tüm çeşmeler kapalı olduğu halde su sayacında hareket görürseniz de bunun göstergesi olabilir.
Gittiğiniz yerlerde gördüğünüz bozuk su tesisatını, damlayan muslukları, su kaçıran sifonu yetkililere bildirin, çocuklarınızı da buna alıştırın ki okul ve benzeri yerlerde karşılaşırlarsa hemen gerekli kişilere haber versinler. Gelecekleri için gereken su harcanmasın.
Yazın bahçede hortumla oynamak çok keyiflidir tabii ki. Çocuğunuzla, bunu her gün yapmanın sonuçları üzerine konuşun. Suyla oynadığınız (!) zaman bunu bahçe sulaması yerine kullanın. Bahçe sulaması için en uygun zamanın ise rüzgarsız günlerde sabah erken saatlerde ya da akşam serinliğinde olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Güneşin altında yaptığınız sulamada kaynağınızın büyük kısmı buharlaşıp gidecektir. Tabii bazı belediye çalışanlarının yaptığı gibi yağmurlu günlerde bahçe sulamak da çok akıllıca değil. Bu arada bahçe sulama sistemleri daha az su harcanmasını sağlıyormuş.
Evcil hayvanlarınızı yıkamak için de sulanması gereken alanları seçebilirsiniz.
Kullanılmıyorsa havuzu doldurmayın.
Sebze yıkama işini açık çeşmenin altında değil yıkama kabında yapın ve suyunu çiçeklere verin. Haşlanmış yumurta ya da makarna suyunu da soğuyunca çiçeklerinize verebilirsiniz. Kalmış şişe suları, klima suları gibi biriktirilmiş suyla arabanızı yıkayabilirsiniz. Arabanızı suyu dönüştürerek kullanan bir oto-yıkamacıya da götürebilirsiniz. Ama asla hortumla yıkamayın. Zaten hortumla vedalaşın artık. Balkon gibi dış mekan temizliğinde süpürge kullanın. Önceki apartman görevlim apartmanı hortumla yıkarken şimdikinin siliyor olması büyük fark göstergesi. Hortumu bastırarak oluşturduğu tazyikli suyla kaldırımdaki yaprakları kovalamaca oynayan esnafı uyararak bile dünyanın suyuna büyük katkıda bulunursunuz.
Bulaşığı elde yıkıyorsanız sabunu tercih edin ki deterjandan arındırmak için çok su harcanmasın. Kalabalık bir aileyseniz bulaşık makinesi kullanın çünkü elde yıkamadan daha az su harcıyor. Bulaşığı sudan geçirerek makineye yerleştirmeyin. Herkesin kendi tabağını çöpe sıyırıp makineye koyması işbirliği duygusunu da geliştirir. Ya da su dolu leğende bekletebilirsiniz. Tam dolmadan makinenizi çalıştırmayın. Aynı şey çamaşır makinesi için de geçerli tabii. Her çalıştırmada onlarca litre temiz su harcandığını aklınızda tutun lütfen. Gereksiz çamaşır yıkamayın. Büyük otellerdeki çevreci uygulamayı önemseyip havlunuzu her gün değiştirtmeyin. Sırf daha temiz ‘görünmek’ adına bilinçsizliği göze almayın. Bir adım atmadan önce hep ‘bu gerekli mi’ diye sormayı alışkanlık haline getirin. Ayrıca mutlaka bu makinelerin enerji tasarrufu sağlayanlarından edinin.
Donmuş ürünlerin çözülmesi için suya tutmayın, bir gün önceden buzdolabının alt raflarına alın. Pişirme esnasında tencerenin kapağını kapalı tutun. Haşlamada az su kullanmak daha sağlıklıdır. Tüm gün altı açık duran çaydanlığınız suyumuzu havaya uçurmasın. Kettle pratik diye aynı suyu kaynatıp kaynatıp ziyan etmeyelim. Hayvansal gıdaların elde edilme aşamasında harcanan suyu göz önünde bulundurarak et tüketimini azaltmayı düşünebilirsiniz. İçtiğiniz meyve suyu için kaynak sularımızdan ne kadar gittiğini arada aklınıza getirin. Bluzunuzun üretimine harcanan pamuğun içtiği suyu düşünün. Bırakın o kadar uzağa gitmeyi, sadece yiyeceğiniz kadar yemek yaparak bile su kurtarırsınız. Gereksiz yiyecek tüketmemenin, kullandığınız kağıdı fırlatıp atmamanın bir sebebi de suyu korumak olmalı.
Tüm bunları yaparken çocuklarınıza da öğretmeyi unutmayın. Önce mutlaka bunun nedenini ve önemini belleterek ev ekonomisinin her aşamasına onları da dahil edin. Sayenizde bunu içselleştirsinler ki öngörülenden daha az su sıkıntısı çeksinler ileriki yaşlarında.
Biliyorum, kalabalık bir coğrafyada ama kullanılabilir suyun daha az bir kısmını kontrol ederek yaşıyoruz. Biliyorum, küresel ısınma tehdidi çok ciddi boyutlarda. Biliyorum, aslında sadece Amerikalılar dikkat etse dünyada çok büyük bir fark yaratacak. Ama biz yine de kendimize bakalım ve kısa erimde rezervlerimizin ömrünü uzatmayı hedefleyelim. Yirmibeş yıl sonrasını bazılarımız göremeyeceği için umursamıyor olabilir ama çocuklarımızın geleceğini mahvetmeye hakkımız yok. Haydi daha fazla vakit kaybetmeden hatalarınızı belirleyerek başlayın bireysel eyleminize.
