Uzun Yaşamanın Şifresi Çözüldü

Etiketler

Alice Herz Sommer, Ölüm, Özlü Sözler, Farklı Görüşler, Hayat, Mutluluk, Sevgi, Sıkıntı, Uzun Yaşamanın Sırları, İmkan, İnsan

Diğerlerine göre uzun yaşamış insanlara sorarlar ya sırlarını, hiç dikkat ettiniz mi verilen yanıtlardaki şaşkınlığa? Bunu daha önce hiç düşünmemişliğin bakışlarını görürsünüz. ‘Sırrı, uzun yaşamayı düşünmemek olmalı’ diye düşünürüm her seferinde.

 

Bazıları da giderayak meşhur olmuş olmanın muzipliğiyle birkaç gizli formül uyduruverirler: Üç beyazdan uzak durdum, her gün zeytinyağı içtim, sarımsak yedim, kefir içtim, ağzıma içki sürmedim, sigara nedir bilmem. 164 yıl yaşayan Zaro Ağa akşamları sadece yoğurt yemesine borçluymuş upuzun yaşamasını.

 

Hiç sigara içmeden ve kendini neredeyse pamuklara sararak koruduğu ömrünü otuzunda-kırkında tüketenleri de gördük maalesef, pöfür pöfür sigara içip de yüzü çoktan deviren Karadenizli amcaları da.

 

Adana dolaylarında -düğünlerde- sıklıkla çalınan manidar bir türkümüz ‘rakı içenler öldü de su içen ölmedi mi’ sözleriyle bu işin derin sorgulamasını çoktan yapmıştır. Öte yandan Fransızlar, yanında eşlik eden gülücükler olursa şayet, kırmızı şarabın uzun ömür sunduğunu söyler. Çin’de yaşayan 104 yaşındaki Şu Yuhe ise uzun yaşamasını her gün içtiği biraya borçlu olduğunu belirtmiş.

 

Türkiye’de yaşamanın fıtratında olan bazı alışılmadık ölüm şekillerinden bahsetmiyorum elbet ama bugün çok özenli bir yaşam sürdüren gencecik sporcu bedenler bile yere yığılıveriyor.

 

Peki o zaman nedir uzun yaşamanın sırrı? Yaşamı tam bir trajedi olan Alice Herz-Sommer “Kötü şeyleri zaten biliyordum. Fakat ben daima iyi olana baktım” diye özetliyor 111 yıllık yaşantısını. Toplama kampında geçen günlerini bile bir nimet olarak görebilen ve pek çok şey için müteşekkir olan piyanist “siz rahat olduğunuzda vücudunuz da rahat olur, karamsarlaştığınızda bedeniniz de tuhaf şekilde davranmaya başlar” diye sürdürüyor sözlerini.

Uzun yaşadığını algılamak bir tarafa, yaşından bile emin olamayan Alice Herz-Sommer’in verdiği ‘maddeye dayanan’ bir formül yok. Ömrünce hiç yoğurt yemiş midir bilmem ama Nazi kamplarında geçirdiği günlerde kendisinin de minik oğlunun da pek yemek yiyemedikleri ortada. Fakat bu durumu bile yorumlama şekli “manevi yönden beslenen insanların yemek yemeğe gereksinimi olmadığını düşünüyorum” şeklinde oluyor. “Hep güldüğümüz için açlık acısı hissetmiyorduk.”

 

Sıklıkla, gülmekten bahsediyor. “Dünyada en kötü şey sıkılmaktır” diyor. Dırdırlanmanın çirkinliğinden, olumlu bakış açısının yaşamsal etkisinden, sürekli bir şeyler öğrenmenin ve çalışmanın güzelliğinden, toplama kampında yaşarken bile iyimser bir yaklaşımla çevrene de mutluluk ve umut saçmandan bahsediyor. Bir de müziğin gücünü dile getiriyor: “Müzik bizim hayatımızı kurtardı, hala da kurtarıyor”, “Yahudi’yim ama dinim Beethoven”, “Müzik çalabiliyorsak şartlar o kadar da kötü değil demektir” gibi sözleri olan piyanist için Bach ilaçtan daha iyidir.

Kanser olduğunu öğrendiğinde bile gülmeye ve yaşamaya devam etmesi küçümsenemeyecek ölçüdeki cesaretinin bir başka göstergesi ve uzun yaşamanın bir diğer sırrı bence. “Korkaklar her gün ölür” lafı durup dururken yaratılmış olamaz. Aynı sırrı Walt Disney’in sözlerinde de buluyoruz: “Peşinden koşacak cesaretimiz varsa bütün hayallerimiz gerçek olabilir.”

Thucydides ise şöyle ele almış cesaretin yaşam için önemini: “Mutluluğun sırrı özgürlüktür. Özgürlüğün sırrı ise cesaret.”

 Nitekim kendimden örnek verecek olursam, benim de hayatımda tek korktuğum anlar iç enerjimin çok düştüğünü ve ne yaparsam yapayım olumlamayı beceremediğimi fark ettiğim, akabinde özgüvenimin yani cesaretimin düştüğü anlar oluyor. Normalde düşünce gücüyle hastalıklarını iyileştirebilen ve pozitif bakış açısıyla övünen bir bireyken, derin karamsarlığa kapıldığım o ender dönemlerde her an ölüverecekmişim gibi nefessiz kaldığımı sanıyorum. İçimizde göremediğimiz her ne varsa dışımızda olanları yönetiyor.

 

Dünyanın en uzun yaşamış insanı olarak bilinen ve 253 yıl yaşadığı söylenen Li Ching-Yuen ömrünü bitkilerin kucağında geçirmişse de sırrı şu sözlerinde yatmaktadır: Temiz bir kalbin olsun, bir kaplumbağa gibi otur, bir güvercin kadar hayat dolu yürü, bir köpek gibi uyu. Yani doğayı dinleyerek hayvanlar gibi davranmaktan bahsediyor. Birçok kaynak, formül olarak ne verirse versin kısaca ‘basit’ bir yaşam tarzına, ‘basit’ bir yeme anlayışına ve mutluluğa bağlıyor fikirleri.

 

Spor yapmak gibi durumlar ise yaşanan hayata göre değişiyor olmalı. Sanayinin çok gelişmediği bir adada eşiyle paylaştığı küçük bir barakada yaşayan ve tarımcılık yaparak güçlükle geçinen 86 yaşındaki Wang Kailu ömrü boyunca hiç spor yapmadığını dile getiriyor. Uzmanlar, Kailu’nun yaşadığı adadaki Çinlilerin uzun yaşamasının sırrını sosyal hayatlarına bağlıyor: Her gün kahvede toplanıp başka insanlar görmeleri, birkaç eşyadan oluşan basit bir evde geçen mutlu bir aile hayatı ve zengin bölgelerde olmayan temiz hava.

 

Uzun yaşamaları ile bilinen Tibetli rahipler ise genç kalmak için genç gibi düşünmek, genç gibi hareket etmek ve genç gibi yaşamak gerektiğini söylüyorlar, yani annemi anlatıyorlar.

 

Uzun yaşamak şart mıdır, o ayrı konu, ama bahsi geçen -gizli formüllerin- hepsi kısa da olsa kaliteli bir yaşamın da sırrı olmalı.

 

 

http://www.milliyet.com.tr/dunyanin-en-uzun-omurlu-insanlari/dunya/detay/1745780/default.htm

http://hakanmenguc.org/200-yil-yasamak-ister-misiniz/#.VFX95jSUdIE

http://www.posta.com.tr/PostaKarnaval/YazarHaberDetay/100-yasina-kadar-yasamanin-sirlari.htm?ArticleID=36389

http://www.ntvmsnbc.com/id/25343945

40

Etiketler

Ölüm, Emeklilik, Farklı Görüşler, Hayat, Kader, Kentlim, Mutluluk, Para, Sıkıntı, Tiyatro, Yaşlılık, İnsan

En sevimli haliyle üzerime diktiğin sabırsız gözlerin benden yanıt bekliyor.

“Lütfeeen. Lütfen evet de.”

Konuşmadan geçen o bir dakika bir ömür gibi gelmiş olmalı sana. Ben de senin gibi miydim acaba otuzumda? Her şey hemen olsun istiyor, ufacık şeyler için bile heyecanlanıyor muydum? Yoksa hep böyle rölantide mi yaşadım hayatı?

Otuzbeş Yaş Şiirini ilk okuduğumda çok üzülmüştüm otuzbeşindekilere. Kaskatı tavrıyla beynim şiirde sadece bu cümleye takılmış, ömrünün yarısının tükendiğini bilen insanların bu üzüntüyle nasıl yaşayabileceğini merak etmişti.

Otuzbeşi ne zaman geçtiğimi bilmiyorum. Üzüldüm mü? Belki üzülmüşümdür. İnsan, yaşamının hay huyunda bir tek kaç yaşında olduğunu sorgulamıyor sanırım. Yani uzun bir süre. Otuzüç, otuzbeş, otuzaltı, hepsi sorgusuz sualsiz akıp gidiyor. Otuzyedi ve otuzsekiz arasında bir fark olmuyor. Benim gibi kırkı devirdikten sonra başlıyor geriye dönüp bakmalar.

“Bak küserim ama.”

Dile kolay. Kırkı devirdik be hareli göz.  Bir dakikanın bu kadar uzun sürebildiği bir zaman kavramında kırk küsur yılı tükettik. Daha dün yaşamışım gibi gelen bazı anıların hesaplayınca yirmi yıl önce yaşandığı ortaya çıkıyor. Genç bir insan için koca bir ömür geride. Çocuk kavramsızlığında ‘Atatürk’ü gördünüz mü’ kadar uzak. Yaşayanın anlağında ise anlamsız. Nereye gitti bunca yıl? Sessiz dakikalarda tek tek gelip beynimin ön tarafına hücum eden gereksiz anılar halay çekiyor da insan yitip giden koca hayatı gözden geçirince elle tutulur hiçbir şey bulamıyor.

“Bu öteki doğum günlerine benzemiyor. Otuzuncu yaş çok önemli. Benim için çok çok özel ve senin de orada olmanı istiyorum. Otuz diyorum!”

Otuz! Ömrünün ilk yıllarının gereksiz bir detay olduğunu düşünürsek kaç yıl yaşamış oluyorsun gerçekte? İlk yıllar. Elinden, büyümeyi beklemekten başka bir şey gelmeyen yıllar. Okunacak. Sınav kazanılacak. İyi insan olunacak. Sağlam bir karakter. Şuraya birkaç kalp yarası koyalım. Oldu. Puanı nereyi tutarsa o alanda uzmanlaşıp bir iş de buldu mu tamamdır. Nerden baksan yirmibeş yıl bu upuzun hazırlık aşamasıyla kayboluyor. Beş yıl mı kendin oldun sen? Bense yeni yeni tadına varmaya başlamıştım ki verilen sürenin bitmek üzere olduğunu fark ediyorum.

“Haydi ama! Amma naz yaptın.”

Naz yapmaya vaktim yok ki benim gamzelim. Ne olduğunu anlamadan yitirdiğim yirmibeş hazırlık yılının acısı var her şeyden önce. Sonrası da farklı değil hani. Ardından gelen yirmi yılı da bu banka yedi. Neden yaptığını bilmeden seninle hiç ilgisi olmayan bir kuruma adadığın koca bir hayat. Neden o bankayı seçtim? Ben iş ararken sadece onlar eleman arıyordu da ondan. Neden her Allah’ın gününü aynı dört duvar arasında geçirdim? Gerçek hayatta karşıma çıksalar asla konuşmak istemeyeceğim Nurten Hanım, Osman Bey, Çatlak Ayten ve Süloyla geçen koca bir hayat. Dolaplarındaki bütün kıyafetleri ezbere bildiğim bu dört gereksiz insan nasıl oldu da yaşantımın en değerli kişileri gibi baş köşeye kuruldular? Ve tabii müdürüm… ve güvenlikçi Zeki… Ya ev hayatım? Ne zaman taşınmıştım bu daireye? Evde yalnız kalmasın diye bir kedi bile alamayacak kadar diğerlerini düşünerek, sevdiklerimden çok görmek zorunda olduklarımla geçen yıllar…

“Anlaşıldı, sen bu anın keyfini çıkarmak istiyorsun. ‘Evet’ demenin bedelini ödeteceksin bana önce.”

Neyin bedelini ödüyoruz biz hayatta? Kim bize ‘evet’ demeden önce bu ağır bedeli ödeterek oyun oynuyor kendince?

“Bak ne diyeceğim? Ben şimdi bize güzel bir kahve yapayım. Şöyle bol köpüklü. Sen de böyle duvar gibi oturmaya devam et. Ama tabii düşün bir yandan da. Kahvemizi içerken de cevabını ver. Ama cevap ‘evet’ olsun! … Oh be, en azından bir gülümsedin nihayet.”

Peki senin hayalin ne dünya güzeli? Otuz yaşın heyecanıyla aykırı işler yapma güdün dışında var mı düşlerin? Sırf yaşamın içinde pusu kurmuş rutinlere yakalanıp ömrünü bilinçsizce tüketmemek uğruna evlenmemiş bir adamla zaman geçirerek biraz daha büyüyor, hazırlık süreni uzatıyorsun. Sonra? Sen de kırkında  mı algılayacaksın hayatın senin istediğin gibi değil de kendi istediği gibi geçtiğini? Benim yaşıma gelince mi fark edeceksin milyonlarca seçeneğe rağmen aynı apartman dairesi, mobilya ve bürodan ibaret olan hayatını?

“Bugün öyle uyuzluğun üstünde ki maşallah, moruklamış gibi davranıyorsun iyice. İstersen küçük bir sahil kasabasından yer alıp taşın da domates filan yetiştir artık sen, ne dersin babacık?”

Ne güzel sataşıyorsun istediğini yaptırabilmek için. Kimbilir neler yapacaksın daha kendi başlattığın oyunları kazanabilmek için. Kazanacak mısın peki? Ne güzel oldurdu şimdi küçük bir kasabada olmak. O güzelim domatesin kokusu geldi burnuma. Sahi güzel olur muydu? İstediğim bu mu gerçekten? O zaman hayatımın son yıllarını mutlu geçirir miydim? Sorgulamadan? Emekli olsam… O para yeter mi ki bir yer sahibi olmaya? Nasıl bir ironidir bu! Bankacıyım ve beş kuruş param yok bankada. Yirmi yıldır başkalarının yatırımlarını düzenliyor, tanımadığım insanların geleceğini garanti altına alıyorum ustaca. Çevreyi hiç önemsemediğini iddia ederek ömrünü çevreye adamış bu adam kendi geleceğini unutmuş. Başkalarının hayatını yaşamış.

“Afiyet olsun.”

Sigortacılığı seçseydim daha mı iyi olacaktı? Aynı! Öğretmen olsam başkalarının çocuklarıyla ilgilenecektim. Avukat olsam başkalarının davalarıyla. Berber bile başkasının saçını yapıyor.

“Bu arada, otuz yaş partilerinin geleneğidir. Bir konsept olur partide. Geçen ay Orkun’un doğum gününü kutladık mesela. Konsept seksenlerdi. Herkes giyinmiş gelmiş. Madonna’yı görecektin. Ama ben o kadar uçmayayım diyorum. Böyle değişik meslekler filan olabilir konsept. Seni de hemşire kılığına sokarız belki? Şaka!”

Konsepti olan bir parti miydi yaşadığım? Parti bitti. Şimdi temizlik zamanı. Sonra da sessizliğe çekilip dinlenmeli. Sonuçta yaşım o kadar da geçmiş değil. Ölmüyorum en nihayetinde. Ama hayatın büyük bir kısmının saçmalıklarla geçtiğini fark etmiş bu ruhun artık günlerini sadece kendi mutluluğuna adaması lazım. Sorun şu ki, şimdiye kadar geçen kısım nasıl olsaydı daha iyi olurdu sorusunun cevabını bilmediğim gibi bundan sonra ne yapmam gerektiğini de hiç bilmiyorum.

“İçsene.”

Yarın o bankadan içeri adımımı atmasam… Kendime muhteşem bir kahvaltı hazırlardım. Bach’ın eşsiz müziğini dinler, düşen yaprakları seyrederdim saatlerce. Arada Ayten’i, Nurten’i, Sülo’yu düşünüp sadistçe gülümserdim. Belki ziyaretlerine de giderdim bir ara ama onlar aynı telaşın parçası olmaya devam edecekleri için bana ‘naber’ demekten fazlasını veremezlerdi. Öbür gün ne yapardım? Bütün gün yatıp kitap okurdum. Bir simitçiye oturup koşturarak geçen insanların öyküsünü düşünürdüm. Hayır hayır. Kahveye gider oyun oynardım. Daha doğrusu bir oyun oynamayı öğrenirdim. Sonra? Ertesi gün? Daha ertesi gün? Böyle geçse günler ne kadar mutlu olurdum? Artık parçası olmadığım hayatın gerçeklerini hatırlayabilir miydim? Yoksa biri bana soru sorunca korkacak kadar kendi kabuğuma mı çekilirdim? Belki de şu ‘nasılsın’ diye soranı pişman edercesine konuşanlardan olurdum.

“Hiç içmeyeceksin sandım.”

Hareketsizlikten, şu an ufak tefek kendini hissettirmeye başlayan ağrılar da artardı herhalde. Gerçekten küçük bir sahil kasabasına yerleşsem? Güneşli, topraklı bir yerlere… Mutlu mu olurdum yoksa büyük şehrin sinemasını, tiyatrosunu, kurslarını mı özlerdim? Hiç katılmadığım etkinlikleri…

“Artık çıkıp bazı hazırlıklar yapmam gerekiyor. Bir şey söyleyecek misin?”

“Evet.”

“Ne?”

“Tamam, peki, gelirim. Otuzuna giriyorsun ne de olsa. Otuzbir olsa gelmezdim.”

“Dalga geçme!”

“Geçmiyorum. Parti fikrinden oldum olası hoşlanmamış olsam da sizinkine geleceğim hanımefendi. Çünkü çok yaşlandınız artık.”

“Evet yaaa. Otuz yaa.. Oha yani! Bir tane beyaz saç gördüm biliyor musun? Neyse, boşver şimdi. Çok sevindim geleceğine.”

“Ama bir şartım var: Kıyafet olarak bankacı kostümünü seçeceğim. Bundan daha iyisini bilmiyorum.”

“İyi, peki. Sen gel de…”

Bundan daha iyisi var mıydı onu da bilmiyorum. Varlığından haberdar bile olmadığı şey hakkında konuşamıyor insan. Kaldı ki hayat, doğaçlama oynanan bir tiyatro oyunu gibi. Katılan oyuncuların ani kararlarıyla şekilden şekle girip seriliyor önümüze. Bundan sonrası nasıl şekillenecek? Gelişine göre oynamaya devam edip sonunu herkesle aynı anda seyredeceğiz.

“Görüşürüz.”

Aaaveemee

Etiketler

AVM, Facebook, Russell, Sıkıntı

Bu şehir nasıl alışveriş merkezleriyle doldu? Neden hala gördüğüm her çirkin inşaatın yanında alışveriş merkezi yapılmakta olduğunu anlatan bir tabela var? Ankara’nın yarısının karnını zor doyurduğunu düşünürsek bir-kaç milyon kişi mi alışveriş yapıyor hepsinden? Ne alıyorlar hala yeni alışveriş merkezleri açılmasını sağlayacak kadar paralar harcayarak? Çocuklar hiç olmazsa dürüstçe “kitap okumayı sevmiyorum” diyor ama ”vaktim olmadığı için kitap okuyamıyorum” diyen bunca –yetişkin– bu kadar vakti ve enerjiyi nereden buluyor? Hepsi sıkıntıdan değil mi?

“Sıkıntı bir zeka belirtisidir” diyen Bertrand Russell öneminin çok büyük olduğunu da eklemiş. Onunla nasıl baş edeceğinizi bilirseniz size dünyanın en güzel kapılarını açar şüphesiz. Çocukken her “sıkılıyorum” dediğimde muhteşem bir yaratıcılık ürünü serilirdi önüme. Ya evdeki yastık-yorganla bir oyun alanı inşa edilir, ya birlikte bir öykü oluşturulur, ya yapma çiçekler üretilir ya da çay eşliğinde sohbet edilirdi. Değil sıkıntıdan AVM’ye gitmek, çarşıya-pazara giderken görüp beğendiğim küçücük şey için bile “dönüşte alırız” denir ama hiç o yoldan dönülmezdi. Bunu fark edecek kadar büyüdüğüm zaman “paramız yok” kavramıyla tanıştım. Ve her yaratıcılığın kökünde olduğu gibi ‘yokluk’ bana kocaman bir ‘varlık’ getirdi: Yaratmanın sonsuz keyfine varmayı öğrendim. Sıkılınca, kendime dört duvar arasında hayal gücümle ördüğüm bir dünya yarattım; okudum, okuduğum kitapların dünyasında dolaştım; kardeşim olunca, bu kez onu oyalayacak dünyalar üretmeyi iş edindim. Yapboz bulmacalarla büyük resmin parçalarını görmeyi öğrendim. On yaşında ilk skeçlerimi yazdım ve sınıfta oynandığını görüp gururlandım. Evde üretebileceğim öyle çok şey vardı ki arkadaşlar kapıya dayanmadan dışarı çıkmak aklıma gelmezdi. Zamanla arkadaşlarıma da oyun alanları yaratmaya başladım. Apartmanlardan birinin bodrum katını temizleyip kütüphanemizi oluşturduk; olmayan yemek tarifleri icat ederek evi duman altında bırakan deneylerin sonuçlarını gözlemledik; onüçüncü cumada korku filmi seyretme toplantıları yaptık. Evde Blue Jean dergisine bakarak sınırlı sayıdaki kasetlerimizi dinlemek bile bir aktiviteydi bizim için. Sevdiğimiz şarkıcının posterini, hele bir de şarkı sözünü verdilerse dünyalar bizim olurdu. Ancak şimdi, dinleyemeyeceği kadar çok parçayı hareket halindeyken de tüketebilen insanlara bunlar yetmiyor tabii.

Sıkılmış insanlar kafeleri, barları ve göbeği doldururken mekanın raflarını ve kafaları boşaltıyor. Kilolanmış bedenleriyle mutsuz ruhlar diyetisyenlerin, yaşam koçlarının, psikiyatristlerin odalarını doldururken ceplerini boşaltıyor. Tabii ki bir şeyler yapacak zamanları da kalmıyor. Sıkılıyorlar.

Siz de haklısınız. Sıkıntıdan kurtulmak için her yolu denediniz. Futbol takımınızı yürekten destekleyip evin duvarlarını yumrukladınız. Olmadı. Çocuğa bağırdınız. O ağladı ama siz hala rahatlayamadınız. Masaj salonu da kar etmedi. Botoks mu yaptırmalı? Solaryuma gidip solarsanız mı? İguana besleseniz stresi alır mı? Belki evi feng shui’ye göre yeniden düzenlemek iyi gelir. Ya da yenilik olsun diye iyi bir mobilya takımı. Mor olmalı bu kez. Gerçi yeşil renk sakinleştiricidir. Hele açık yeşil enerjinin ve bereketin rengidir. Bir astrologa mı danışmalı? Falcıya mı gitmeli? Ne yapmalı da pozitif enerjiyi hayatımıza davet etmeli? Bunları düşünmek çok mu yorucu oldu? Bence siz hepsini boşverin, bir aaaveemeeye gidip rahatlayın. Çocuğun eline de verin bir elektronik oyuncak ki sesini kessin de oturduğunuz yerdeki uğultuyu rahat duyun. Üstüne de bir Quick China iyi gelir. Çektiğiniz fotoğrafları feysten paylaşmayı unutmayın.

Eski bir öğrencim olan Barıçcan Aksu ‘Özeleştiri’ adlı yazısını gezi olaylarında gündeme gelen AVM karşıtlığı ile ilgili şöyle bir kaygısını dile getirerek bitiriyor: “İnsanımız üç gün sonra AVM’de ‘gezmeye’ devam edebilir…” Gencecik bir insanın gözlemleriyle yaptığı bu tespit hiç de yersiz değil maalesef. Çünkü, akıllısıyla akılsızıyla takılmışız bir kere bu alış-verişe. Alıştığımız bu mekanlara verişimizin fazla büyük olduğunu fark edemiyoruz.

 

 

 

 

Boredom is… a vital problem for the moralist, since half the sins of mankind are caused by the fear of it.

Bertrand Russell