Eylül

Etiketler

Ahmet Altan, Ataol Behramoğlu, Ölenler, Barış Günü, Doğanlar, Edebiyat, Eylül, Mehmed Rauf, Savaş, Şiir

“Eylül, esef ve özlem ayıdır. İçine birkaç günlük kış saldırısından acı düştüğü için, o güzel havaların, devamlı yazın, artık nasıl geçtiğini bir mazi olduğunu hissettiren bir ay………… Eylül… Henüz renk ve koku bitmemiş, fakat baharın renklerinin bolluğu hissiz bir şekilde çekilmiş, tekrar geri dönmemek üzere gitmiş. ………… İşte, artık ne bir çiçek, ne bir koku kalmış… Artık tahammül bile kalmamış, hepsi çürümüş, önceden yağmur yağsa kayıtsız kalırlardı. Belki daha bir canlılık, daha bir hayat gelirdi. Şimdi… Şimdi işte yağmur, işte kış hepsini çürütüyor, her şey, çürüyor, her şey… Evet, her şey çürüyor, her şey… İnsanlar da çürümeyecekler mi?”

 

Nice öyküye, şiire, romana konu olmuş eylül ayının adını armağan ettiği Mehmed Rauf romanı büyük bir hüzünle anar bu yazar dostu ayı. Kara günlerin habercisi olarak görür eylülü.

 

Bir çoklarına göre durup dururken ağlamak istetecek kadar hüzün veren kapkaranlık bir aydır eylül. Tarihe zift gibi bir leke olarak bulaşmış ne olaylar yaşatmıştır bu -son- bahar ayı. İkinci Dünya Savaşı eylülde çıkmıştır örneğin. Savaşın ardından, bu yarayı unutma ümidiyle eylülde kutlanmaya başlanan Dünya Barış Gününe inat nice karanlıklar çekmeye devam etmiştir eylül. Yıllarca süren İran-Irak savaşının patlak verdiği 1980 eylülünü, Turan Dursun’un öldürülmesini, 6-7 Eylül olaylarını, 12 Eylülü, 9/11’i ve nicelerini unutmamıştır insanlık. Ahmet Altan’ın şiirinde dediği gibi ‘değdiği yeri kanatır’ eylül:

 

Onun için yanık yanık tütsü kokar,
Onun için değdiği yeri kanatır.
Eylülde aşk, eylülde acı, eylülde yalnızlık zordur,
eylülde her şey zordur, ben eylülü onun için severim.
Eylül ışıklarında çırılçıplak ruhlar yıkanır
Herkes her şeye kapısını aralar ‘bir aşk oluverir aşinalık’.
Ölüm kıvırcık saçlarını hayatın göğsüne dokundurur.
Aşkı ve ölümü ben hep bu ayda beklerim.
Nasıl da mahzun ve nasıl da tehditkardır.
Ben eylülde bütün aşklardan ve kadınlardan korkarım…

 

Çok değerli yazın insanları eylülde yummuştur yaşama gözlerini. Bedri Rahmi Eyüboğlu, Ahmet Rasim, Azra Erhat, Samim Kocagöz, Celal Sılay, İbrahim Şinasi, Montaigne, Dante, Neruda, Sir Walter Scott, Vergilius, James Fenimore Cooper, Anne Bradstreet, E.E. Cummings eylülde göçerek Mehmed Rauf’un ‘çürüme’sini haklı çıkaranlardandır:

 

“Ne renk, ne koku… İşte yapraklar ölüyor… Rüzgar insafsız, yağmur inatçı, her şey çürüyor. Oh, her şey çürüyor!.. O zaman eylül kendine, doğada ilk korku ayı, faniliğin ilk hissedildiği ay, ilk faydasız ve yakıcı mücadele arzusu gibi, hayatın ne olduğunu anlayıp habersiz geçen güzel geçmişin özlemiyle ilk boyun bükülmüş bir ay gibi göründü. Ayaklarının altında çamurlanmış çürük yapraklara bakarak ‘Evet, her şey çürüyor. Demek, biz de çürüyeceğiz?’ diye düşündü.”

 

Ama bir o kadar da dünyamızı ışıldatmaya gelen vardır eylül ayında. En sevdiğim, Orhan Kemal doğmuş örneğin. Sonra değerli Sevgi Soysal… Mevlana’nın da bir eylül günü gözlerini açtığı söylenir. Cervantes, Tolstoy, F. Scott Fitzgerald, D.H. Lawrence, William Golding, T.S. Eliot, William Faulkner, O. Henry, Samuel Johnson, Kemalettin Kamu ve Türk Halk Edebiyatı araştırmacısı Pertev Naili Boratav’ın da eylülde dünyaya gelmiş olmaları dirilmenin, canlanmanın ve doğada uyanışın habercisi değil midir? Düşüp çürüyen yapraklar, yerine yenilerinin geleceğini muştulamaz mı? Her ölüm doğumu ve umudu getirmez mi beraberinde? Bir eylül ayında başlayan dünya savaşı yine eylülde bitmemiş midir? Dünyaya eylülde veda eden Hayalet Oğuz’un doğumu da güzel bir eylül gününe olmamış mıydı?

 

Barış içinde yaşamayı bilmeyen insanlara inat barış kutlanır eylülde. Sonra Dil Bayramını kutlar ülkem. Topraklarında yeşermiş değerli Yılmaz Güney eylülde ölmüştür ama daha nice yürekler yetiştirmiş Adanam Altın Kozayla şenlenir, üretkenliğini taçlandırır yine de.

 

Bütün kentler güzeldir eylülde. Gökyüzünden inen suyla yıkanan yeryüzü bir başka bakar. Yazın tüketen kavuruculuğunda nemini yitirmiş canlara ışık ışık hayat dolar. Tozundan kurtulan sevdalı kentler hazanla yeniden kavuştuğu kentli sevdalara başka renkte bakar.

 

 

Eylül sabahının serinliğini
Yaprakların serinliğini
Ciğerlerime dolduruyorum
Sessizlik ve serinlik
Birleşiyor
Yıkanmış güvercinler
Ve çok uzakta bir tren sesi
Her zaman yeniden başlamak duygusu
Doğuyor içimde
Her uyanışımda
Düşmanlarımı bağışlıyorum
Daha çok seviyorum dostlarımı
Her uyanışımda
Eylül sabahının serinliğini
Yaprakların serinliğini
Yüreğime dolduruyorum
(Ataol Behramoğlu)

 

 

 

 

 

 

 

———————————————————————————————————
Rauf, M. (2014). Eylül. İstanbul: Sis Yayıncılık

Adanmış Hayatlar

Etiketler

Aşk, Ülkü Tamer, Cemal Süreya, Dostluk, Edebiyat, Edip Cansever, Kıskançlık, Nazım Hikmet, Tomris Uyar, Turgut Uyar, Virginia Woolf, Şair, Şiir

İsmini edebiyat dünyasına silinmez bir şekilde kazımış nice şiirler, nice öyküler ve romanlar olduğu kadar, nice aşklar, aşıklar, sevenler, sevilenler, aldatanlar ve aldatılanlar da vardır. Ancak bu duyguları yaşayan kişi şair ya da yazar olduğunda ‘aldattı’ demeye kimsenin dili varmaz da mı sadece dillere destan aşklarından bahsedilir? Peki aldatılan aldatıldığını düşünmüş müdür, aldatılmayı sevdiği için mi terk etmemiştir, yoksa aldandığı değerin güzelliğine mi kapılıp kalmıştır? Bu sanatçılar birilerini aldatmışlar mıdır gerçekten, yoksa kocaman kalplerine büyük dünyalar mı sığdırmışlardır? Zaten o kendilerinden büyük yüreklerinin ağırlığı altında ezildikleri için mi kimse dokunmaz onlara? O koskoca kalp vücuttan taştığı için mi kızmaz sevdalarını tadanlar?

Yoksa sevdikleri insanı başkalarının da çok beğenmesinden duydukları gurur mudur onaylama sebepleri? Herkesin beğendiğine ben ‘sahibim’ deme bencilliği?

Yoksa bu kalplerin topluma malolmuşluklarını her yönüyle kabullenebilmiş asıl koca yürekli insanlar mıdır onlar? Asla ‘sahip’ olamayacağını bildiği bir kalbi rahat ettirme arzusunun yüceliği yorgun gülümseyişlerine vurmuş mağrur insanlar…

Dünya edebiyatına çok değerli eserler kazandırmış, romanın gelişimine önemli katkıda bulunmuş yazar Virginia Woolf evliyken yıllarca Vita adlı bir kadınla aşk yaşamış ve en güzel mektuplarını ona yazmıştır. O kadar ki, muhteşem eseri “Orlando” için Vita’nın oğlu ‘dünyanın en uzun ve büyüleyici aşk mektubu’ tanımlamasını yapmış. Bu ilişkinin Virginia için önemini görebilen kocası Leonard ise her şeye göz yummuş, her anlamda eşini desteklemeye devam etmiş. Böyle davranmakla kaybının büyük olduğunu düşünseydi kalır mıydı dünyanın en derin insanlarından biri olan Virginia’nın yamacında?

 

Bursa’da hapis yatarken deli divane olduğu Piraye’sine her gün bir şiir yazan Nazım Hikmet’imizin gönlü bir süre sonra evli ve çocuklu olan dayı kızı Münevver’e kayınca kadınına yazdığı son mektubunda bu durumu dile getirip ayrılmayı talep eder. Fakat Münevver Hanımın eşi kendisinden ayrılmayınca durum iyiden iyiye karışır ve Nazım, yazdığı yeni bir mektupla Piraye Hanım’a dönmek ister: “Yeryüzünde hiçbir insan, hiçbir insana benim sana yaptığım kötülüğü yapmamıştır. Bütün bunlara rağmen gel. Sana gel diyecek kadar yüzsüz ve alçaksam ne halt edeyim, öyleyim işte. Fakat gel. Ve benden nefret ederek, beni hor, hakir görerek de olsa beni bir daha yalnız bırakma” Ancak Piraye kendisine geri döndüğü vakit Nazım da yeniden Münevver ile görüşmeye başlamıştır. Hapiste rahatsızlanan Nazım Hikmet’i ziyaret etmek üzere gittikleri hastane odasında karşılaşan iki kadının içine düştükleri sevimsiz durumdan sonra Piraye bir daha şaire görünmez. Hapisten çıkınca Münevver Hanım’la evlenip çocuk sahibi olan Nazım ise bir süre sonra ülkesinden ayrılmak zorunda kalır ve başka diyarlarda geçen on yılda gönlü Münevver’in yerine evli ve çocuklu Vera’yı koyar. Nazım’ın peşinden oğlunu da alıp Türkiye’den kaçarak Varşova’ya giden Münevver Hanım şairin hayatından çekilerek Fransa’ya yerleşir. Nazım da delicesine kıskandığı gencecik Vera’yla evlenir.

Sadece Türkiye’nin değil ince bir edebi zevke sahip birçok dünya vatandaşının hayran olduğu Nazım Hikmet şiirlerinin doğması için Piraye’nin de, Münevver’in de, Vera’nın da olması gerekiyor idiyse, ‘şair, kendi yaşamı için bu kadınları öldürmüştür’ mü demeliyiz, yoksa ‘bu kadınlar zaten şairin aşkı ve şiirleriyle var olmuşlardır’ mı? Tüm dünyanın tanıdığı Piraye örneğin, yirmi yıllık aşkları boyunca sabırla eşini bekleyen, boşanmalarından ölümüne kadar olan süreçte de Nazım hakkında hiç kimseye tek kelime etmeyen ve bir daha hiç evlenmeyen Piraye, dışarıda sürdürdüğü hapis hayatında yirmi yıl boyunca ne yapmıştır henüz gidilmemiş olan denizi, büyümemiş çocuğu, yaşamadıkları günleri ve Nazım’ın henüz söylememiş olduğu sözü beklemekten başka? Ne yapmıştır Piraye ‘Piraye’ olmaktan başka?

 

Tomris Uyar örneğin, küçük yaşta evlendiği Ülkü Tamer’le yürümeyen birlikteliklerini ayıptır-günahtır ve benzeri düşüncelerle sonlandırmasaydı, Cemal Süreya gibi bir şairin şiiri olabilir miydi? Peki ya yaptığı beş evliliğe ve satır aralarına sıkıştırılmış aşklara tutkun bir Cemal Süreya yüreği ve kalemi olmasaydı? Delice bir tutkuyla akan üç yılda yaşananları özetlediği “Daha nen olayım isterdin, onursuzunum senin” dizesi bile şiirsevmese bile insansever bireylerin yüreğini burkmuştur. Peki yasal olarak ‘sahiplendiği’ kadınları kızmamış mıdır yaşananlara?

İki kez evlenip boşandığı eşi Zuhal Tekkanat ‘yer yer kelebekleşmeler oldu’ diye anlattığı Süreya’sına hiç toz kondurmuyor. Kendisi başka çiçekler koklamaktan geri kalmamış olan Süreya’nın aşırı kıskançlıktan kendini kaybettiği zamanlar hakkında sorulan soruları bile onu savunarak geçiştiriyor. Hatta, inanarak mı söylemiştir bilinmez, “Cemal Süreya kimsenin değildir, herkesindir” diyerek konuya dair merakımı bir nebze gideriyor. Kadınları Süreya’ya öyle değer veriyor ki, şairin sarhoş olarak kendinden geçtiği bir gecede Zuhal Hanım ve o sırada eşi olan Birsen Hanım birlikte hareket edecek kadar özel bir olgunluğa erebiliyorlar.

Peki davranışları konusunda hoş görülen sadece Süreya mı? Tomris Uyar da Cemal Süreya ile yolları ayrılınca kendisine soyadını armağan eden Sevgili Turgut Uyar’la evleniyor ve Turgut Uyar da herkeslerin hayran olduğu bu derin kadını taşımanın güzelliği ile içiçe geçmiş gerginliğini üstleniyor. Aşkını “Bir bozuk saattir yüreğim, hep sende durur” şeklinde özetliyor.

 

Ara sıra düşmüyor değil aklıma
Yabancı kadınların sıcaklığı
Ama Allah bilir ya, ne saklıyayım
Yanında ihtiyarlamak istiyorum.       (Senfoni)

 

Her kadında annesini arayan, sevdiğinin ‘erkeği’ olarak görülme isteğinde olan ve kendi deyimiyle ‘şefkat’ peşindeki Cemal Süreya nasıl bir sahiplenme derdine kapılıp Tomris Hanım’la ilişkisini sonlandırdıysa, aynı ‘sahip olamama’, elinden uçup gidiverecekmiş korkusu Turgut Uyar’da da baş gösteriyor ve bu durum bir dönem o kadar ileri gidiyor ki Tomris Uyar kendini kocasının bir parçası gibi hissetmekten sıkılıyor.

Kıskançlık dolu aşkıyla Tomris’e yazdığı onlarca şiirde hep kelimeler kifayetsiz kalıyor ama o, sözcüklerin yetersizliğini uzaktan hayal kurmaya tercih ettiği için mutlu oluyor. Bu sözlerle belki de yıllardır Tomris’e hayran olduğu bilinen dostları Edip Cansever’e gönderme yapıyor.

Çocuğunu kucağına aldığında yirmibirindeymiş Edip Cansever. O kadar küçük yaşta evlenmişler ki karakterleri birlikte oluşmuş. Eşi, edebiyat çevrelerine yeni yeni giren Edip Bey’e sonuna kadar destek vermiş, kurduğu sofralarla dillere destan olmuş. “Annem babama çok aşıktı. Hala aşık” diyor Edip Cansever’in kızı ve ardından bu aşkın karşılıklı olduğunu ekliyor, ısrarla bastırarak. Mümkün olamaz mı bu durum? Tomris Hanım’a aşıkken karısını çok sevemez mi Edip Bey? Bu mümkün olmasaydı şayet ve Cansever yine Tomris Hanımla içtikleri bir gecede bir peçeteye “Tomris rakıyı sevdi, bense onu…” yazmasaydı, yıllar boyu hangi dizeden bahsedebilecekti şairseverler? Dostu Tomris Uyar’a “Ben seni uzun bir yolda yürürken görmedim ki hiç” sözleriyle rahatsız etmeden sarsan bir serzenişte bulunmasaydı?

 

Ben bu kış öyle üşüdüm ki sorma
Oysa güneş pek batmadı senin evinde          
(Yaş Değiştirme Törenine Yetişen Öyle Bir Şiir)

 

“Yerçekimli Karanfil” şiirinde şairin kendisi yaşanan bu durumları çok güzel özetliyor aslında:
 

Sen o karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte 
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel 
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor 
Derken karanfil elden ele. 
Görüyorsun ya bir sevdayı büyütüyoruz seninle 

 

Dostluklarını yıpratmadan birbirlerine karşı yaşadıkları hislerle sevdalar büyütüyor Edip Cansever, Tomris Uyar, Cemal Süreya, Turgut Uyar ve hatta Cemal Süreya’nın Zuhal Hanım’la evlenmesi arefesinde kamyonlarını tutacak kadar destek ve “Tanrı, Bin birinci gece şairi yarattı, Bin ikinci gece Cemal’i” dizelerini yazacak kadar hayran olan Ülkü Tamer… Tomris Uyar’ın sözleriyle; “O kadar ki, aradaki aşk bitse bile o aynayla yaşanmış duygudaşlık anları, kıyasıya yapılmış edebiyat tartışmaları, ortak bir geçmiş kalır geriye… Yaratıcılığı körükleyen ilişkilerdi bunlar. Tiryakilik gibi bir şeydi. İki taraf da karşısındaki için esin perisiydi.”
 

Belki de bunların sıradan insanların kaldıramayacağı türden ‘dostluklar’ olduğunu anladığı için gitmedi sessiz sevdalılar. Huzursuz ruhların barınağı olmayı seçmiş gönüller… Tüm benlikleriyle şiirde, romanda yaşayan ömürleri kollamaya gönüllü, en az kağıtlara dökeni kadar şiire ve edebiyata adanmış ama asla aldanmamış hayatlar.

Kadınlar 5: Celile Hanım

Etiketler

Celile Hikmet, Kadın, Nazım Hikmet, Resim, Yahya Kemal Beyatlı, Şiir

1880’de Selanik’te doğup 1956’da Ankara’da ölen Celile Hikmet önemli ressamlarımızdandır. İyi eğitimli, aristokrat bir ailenin kızıydı. Ana dili gibi Fransızca konuşur, piyano çalardı. Babası dilci ve eğitimci olan Hasan Enver Paşa Sultan II. Abdülhamit’in yaveriydi. Enver Paşa’nın babası onüç yaşındayken Polonya’da baş gösteren iç savaştan kaçmış, gemiyle Boğaz’dan geçerlerken atlayıp kıyıya yüzerek Osmanlı’ya sığınmış zeki ve çevik bir kişiydi. Ali Paşa O’nu evlat edinmişti ve Ali Paşa’nın kızıyla evlenince de Osmanlı’da üst düzey bir paşa olmuştu. Celile Hanım’ın annesi ise Alman kökenli olup Osmanlı’ya sığınmış bir paşanın kızıydı.

 

O zamanki adıyla Celile Enver (baba adı) evde özel eğitim almasının yanı sıra saray ressamı İtalyan Fausto Zonaro’dan da dersler aldı. Dönemdaşları gibi portreler yaparken ‘hamamda çıplak’ konusuna yöneldi.

 

Yirmi yaşındayken Hikmet Bey ile evlendi. Selanik’te Dış İşleri’nde memur olan Hikmet Bey de şair ve vali olan Nazım Paşa’nın oğluydu. Selanik’te yaşayan Hikmet çifti 1901’de doğan ilk çocuklarına da ‘Nazım’ ismini verdiler.

 

1900’de başlayan evliliklerinde yaşanan sıkıntılar 1916’da çok belirgin bir şekilde açığa çıkınca 1917’de şiddetli geçimsizlikten ayrıldılar.

 

Oğul Nazım bu ayrılıktan hiç hoşlanmadı ancak üstüne bir de annesinin başka bir adamla görüşmeye başlaması delikanlıyı yıktı. Üstelik bu adam Nazım’ın Heybeliada Deniz Harp Okulu’ndaki şiir öğretmeni Yahya Kemal Beyatlı’ydı.

 

 

Başkaları tarafından götürüldükleri Bektaşi tekkesinde tanıştıklarında Celile Hikmet 36, Yahya Kemal ise 32 yaşındaydı. Ünlü şair Celile Hanım’a ilk görüşte aşık oldu. 1916’da çatırdamaya başlayan evliliğinin beraberinde tanıştığı bu bilgili beyefendiyle yaptıkları derin sohbetler aşka dönüştü ve güzel kadına üç muhteşem yıl yaşattı.

 

Nazım Hikmet’e özel Türkçe ve şiir dersleri vermek üzere evlerine gelen Yahya Bey ile Celile Hanım derslerin ardından saatlerce sohbet ederdi.

 

Celile Hanım’ın sosyetede çok konuşulan bir kadın olmasından, Nazım’a “dünya güzeli annem” dedirtecek kadar güzel olmasından ziyade Yahya Kemal bu kültürlü kadının derin bilgisine ve sohbet edebiliyor olmasına hayrandı.

 

Celile Hanım öyle bir zamanda bile aşkını cesaretle yaşamayı seçebildi. Yahya Kemal’in pardösüsünün cebinde Nazım tarafından yazılmış “Öğretmenim olarak girdiğiniz bu eve babam olarak giremezsiniz” notunu bulduktan sonra bile “hayır biz gereğini yapmalıyız” demiş ve ilişkisine devam etmiştir.

 

Ancak Yahya Kemal tüm bu olanları kaldırabilecek durumda değildir. Bazılarına göre intihara teşebbüs ettiği için bazılarına göreyse okulda çıkan dedikodulardan uzaklaşmak istediğinden bir süre okula gitmez. Döndüğünde Nazım’ın da sınıf arkadaşı olan öğrencisi Necip Fazıl Kısakürek’in kinayeli sözlerine maruz kalır ve bu durum iki değerli şairimizi de sinirlendirir.

 

Gerek bir öğretmen olarak düştüğü bu durum, gerek 13-16 yaşlarında böyle bir sıkıntı çektirdikleri Nazım’ın bunu kabullenememesi, gerek Yahya Kemal’in evliliğe ılımlı bakmayan yapısı bu üretken ilişkiye noktasını koyduğunda yıl 1919’du. Necip Fazıl’la iyi arkadaş olan, hatta kendisine ‘Urgan’ soyadını bile Necip Fazıl’ın önerdiği Mina Urgan Büyükada’daki evlerinde yıllarca konuk olarak kaldığını söylediği ve karakterini hiçbir zaman onaylamadığı Yahya Kemal’in bu ayrılığın sebebini bir dönem ev arkadaşı olmuş olan Yakup Kadri’ye şu şekilde açıkladığını belirtir: ‘Bu kadar dile gelmiş bir kadınla ben nasıl evlenebilirim? Sonra herkes bana ne der? Ne gözle bakar?’

 

Yahya Kemal’in kırk yıllık dostu ressam Melek Celal ise evlenmelerine Yahya Kemal’in arkadaşlarının mani olduğunu, Celile Hanım’la evlenemeyen Beyatlı’nın bir daha kimseyle evlenmediğini söyler.

 

Her ne sebeple olursa olsun Yahya Kemal delice bir kıskançlıkla sevdiği kadını terk etme gereği duydu. 1922’de Mustafa Kemal’in davetiyle Ankara’ya gitti ve gazetecilik, Millet Vekilliği ve Elçilik gibi çeşitli hizmetlerde bulundu. Vekilliği sırasında Ankara Palas’ta yaşadı. En son Pakistan’daki Elçilik görevinden 1949’da döndü, emekli oldu ve gezmeye başladı. Ömrünün son yıllarını İstanbul Park Otel’de tüketti ve 1958’de bağırsak iltihabından öldü. Hiç evlenmedi. Mükemmelliyetçi yapısından ötürü de olsa yaşarken hiç kitabı yayınlanmadığı için ‘Esersiz Şair’ diye anıldı. Oysa 1910’dan beri şiir yazıyordu. İlk şiiri 1918’de Yeni Mecmua’da yayınlandı. Muhteşem eserler verdi. 1947-1952 yılları arasında bir dergide çıkan ‘Sessiz Gemi’ adlı şiiri Celile Hanım için yazdı:

Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.
Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu!
Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler.
Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden,
Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden.

 

Yazları Büyükada’da sonbahardan itibaren de Nişantaşı’nda yaşayan Celile Hanım ve Yahya Bey’in aşkında ada vapurlarının yeri büyüktü. Nitekim Celile Hanım Yahya Bey’e yolladığı bir mektupta günlerdir O’nu beklediğini yazıyordu. Ama yanaşan hiçbir vapurdan Yahya Bey çıkmıyordu: “Bugün Pazar belki gelirsin diye üç vapurunu pencerede bekledim. Gelmedin mahzun oldum. Verdiğin konferansa gelmedim, kalabalıktır memnun olmazsın diye, fakat hep aklım sende idi. Çok çok göreceğim geldi. Beni niye aramadın. Sana gücendim canımın içi, pek göreceğim geldi. Ben o günden beri yani Salı gününden beri evdeyim, dikiş dikiyorum. Evimiz için çalışıyorum.”

 

Nişantaşı ve Ada arasında geçen hayattan da üzüntüden de yorgun düşen Celile Hanım bir süre sonra Paris’e giderek kendini tamamen resme verdi. 1934 Soyadı Kanunu ile edindiği ‘Uğuraldım’ soyadı da kendisine bir yarar sağlamadı.

Son yıllarında gözlerini de kaybeden dünya güzeli anne, oğlu Nazım Hikmet’e yardım edebilmek için çok kapılar çaldı. Ama artık Nazım’ı hiç sevmeyen eski dost Yahya Bey, asıl ismiyle Üsküp’lü Ahmed Agah bile O’na yardım etmedi. Atatürk’e yazdığı mektup dahi işe yaramayan Celile Hanım son çare olarak oğlu için Galata Köprüsünde açlık grevi yaptı. Acılarla dolu yetmişaltı yıllık ömrü 1951’de oğlunun Türk vatandaşlığından çıkarılmasından beş yıl sonra sonlandı. İki yıl sonra Yahya Kemal, yedi yıl sonra da Nazım Hikmet ile buluştu.

Eğitimci, dilci, şair dolu bir aileden ülkemize sanat aktı. Sanatçı olarak sadece Celile Hanım’ın babası ve Celile Hanım’dan bahsetmek eksik olur. Şair bir dedenin torunu olan Nazım Hikmet ve Celile Hanım’ın yeğeni olan Oktay Rifat da sanatsal alanda ülkemize çok katkıda bulunmuş değerlerdir. Ancak en önemlisi bir yandan büyük bir şairi etkilemiş ve Türk şiirine bildiğimiz-bilmediğimiz birçok eserin kazandırılmasında rol oynamış ve esin kaynağı olmuş, bir yandan da belki de aşkına duyduğu tepkiyle kendisini yetiştiren öğretmeninin üslubuna hiç benzemeyen eserler üreten bir oğul yetiştiren Celile’nin edebiyatımıza olan katkısıdır.

 

 

* İstanbul Kadın Müzesi
* Nazım Hikmet’in annesiyle Yahya Kemal arasındaki aşkı fark ettiği an, Reha Muhtar, Vatan
* Nazım Hikmet’in annesi Celile Hanım ile hocası Yahya Kemal’in aşk öyküsü, Miraç Zeynep Özkartal, Milliyet Pazar
* Nazım’ın Annesine Mektuplarından, Murat Bardakçı, Hürriyet
Lebriz
* Urgan, M., (1998), Bir Dinozorun Anıları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
* Yetiş, K., (2000), Yahya Kemal İçin Yazılanlar Cilt 2, İstanbul: Kubbealtı Publishing
* Adalar’da İz Bırakanlar