Jale Soydan

Etiketler

Annem

Datça’ya yolunuz düşer de yağmur-çamur demeden sokaklarda dolaşan hatta suların içine içine yürüyen, her koşula hazır giyindiği için astronot görünümünde olup mesafeli duran ama bir o kadar da muzipliğe hazır bakan bir genç kız görürseniz bilin ki o benim annemdir. Kocaman ruhuyla yerleştiği dünyamdan her çıkışında yarattığı boşlukları dolduramayışımın sebebi olan kadın: Kalemiti Jale. Yıllarımı sabah-akşam bıkmadan kendisini izleyerek geçirdiğim değerli insan.

Renkli kişiliği ve şen sesiyle ailemizin mutluluk kaynağı olan annem pür dikkat iş yaparken bile şarkı söylediği için evdeki sessizlik süresi uzarsa çok sıkılır, annemin başına ekşirdim. “Sıkıldıysan ne yapayım kızım? Göbek mi atayım?” diyen annem hiç üşenmeden işini gücünü bırakıp şakır şakır göbek atmaya başlayınca tüm sıkıntım camlardan uçup giderdi.

Bazen de birdenbire bir öykü anlatmaya başlardı gözlerimin içine içine: “Tavşan yolda giderken hayda… karşısına bir kamyon çıkmış. Bir de bakmış koca bir domates! Ondan sonra yoluna devam etmiş. Gitmiş gitmiş gitmiş, o da ne? ……”

Her satırını o saniye uydurduğu, asla gerçekleşemeyecek bir sürü saçmalıkla dolu, bulunduğumuz odada ne görüyorsak aniden olaylara dahil edilebilecek denli spontan gelişen bu masalların aralarına serpiştirilmiş “bir de ne görsün?” türü soruların cevabını büyük bir merakla bekler, cevap uzadıkça kendim bulmaya çalışır, saçmalıklarına kakır kakır güldüğüm bu masalları saatlerce bıkmadan dinleyebilirdim.

Masal ve oyun yaratıcılığının ötesinde kriz yönetimi becerileri ve doğal olarak geliştirdiği pedagojik hisleriyle tanıdığım en eşsiz öğretmendir annem. Okula başladığım ilk senenin daha başında öğretmenim bana iki kıta şiir vermiş ve törende ezbere okumamı söylemiş, yöntem olaraksa sadece “yaparsın sen” demişti. Hala olmayan ezberim sebebiyle küçücük bedenimin içinde ben karalar bağlamıştım. Hiçbir şekilde aklımda kalmayan satırları annem anında şarkıya dönüştürmüş ve aklıma kazımıştı. Kendisi bir leğen çamaşırla dövüşürken beni yanına oturtur, “Haydi kızım, başla, ünümüzü dünyayaaaa mertçe duyuran atam….” sözlerine yaptığı besteyi pür neşe dillendirirdi. 1978’de okuduğum bu şiirin sözleri hala aklımdadır.

Çok güzel şarkı söyleyen annemin tek yeteneği ve ilgi alanı bu değil tabii ki. Dillere olan merakı ve dil konusundaki yeteneği örneğin beni hep hayretler içerisinde bırakmıştır. Müthiş kulağıyla duyduğu tüm ağızları hatasız taklit etmesi ile çevresindekileri gülmekten perişan eder zaten ama beni ilgilendiren kısım daha çok bilmediği yabancı diller konusundaki başarısıdır. her şeyden önce doğal bir telafuz harikasıdır. Dahası, yabancılarla, çok iyi İngilizce bilen insanlardan daha sağlam iletişim kurabilir. Kolejde okuyup ağzımı açıp iki laf İngilizce konuşamadığım yıllarda, Amerikalı kadınlarla bir toplantıya katılıp döndüğünde muhabbetlerini anlatan annemi çok kıskanmıştım. Yıllar sonra, Kanadalı bir arkadaşımla iki dakika bıraktığım annemin Kanada’ya davet edildiğini duymam da az şaşırtıcı olmamıştı.

Tiyatro yeteneği zaten gün gibi aşikar olan annemin en sevdiğim repliği “Sizi bir yerden tanıyor gibiyim” lafına doğal bir şekilde verdiği “Televizyondandır” lafıdır. Ellili yaşlarının sonlarında çeşitli dizi ve filmde rol aldı nitekim. Ancak bu konuda asıl hamleyi, altmışlarında iken bir tiyatro grubuyla çalışıp Molière’in “Cimri” adlı oyununda rol aldığında yaptı bence. Yoksa zaten aklına esince aniden ortadan kaybolup bazen ‘Sürahi Nine’ bazen ‘Tavşan Kız’ gibi giyinip yanımıza gelmesi ve tüm benliğiyle rolünü oynaması ailemizin alışık olduğu sürprizlerdendir. Üşenmez. Harekete geçer. Hakkını verir. Kendi de keyif alır. “Yeter bu kadar” der ve Soydan Albayın karısı olur tekrar.

Gezmeyi, yaşamayı ve zevk almayı bu kadar çok seven annem aynı zamanda ekonomistimizdir. Akşamki pilav ertesi gün yepyeni bir çorba olarak soframıza gelir. Zamanı dolmuş her şeye başka bir şekil verilir. Çoraplar paspas olur, eski elbiseler battaniye. Tüm kıyafetlerimizi kendisi diktiği gibi dışarıya da çalışır. Üretime asla son vermez. Gerektiğinde babasıyla gerektiğinde kocasıyla mücadele edip çalışarak bütçeyi desteklemiştir.

Ruh sağlığı hastanelerinin rehabilitasyon merkezlerinde el sanatları öğretmenliği yapmış olan annem aynı zamanda psikologumuz olmuştur her zaman. Her türlü hastalığımıza ilk yaklaşımı “psikolojiktir” olan bu kadın beyin gücüyle bedenimize ve yaşamımıza hükmetmeyi öğretmiştir.

Kendisinin, plasebo etkisini keşfeden kişi olduğuna inandığım bu doğal yetenek, hapşurmaya başlayınca sekize tamamlamadan duramayacağına inanan ve kendi şiddetiyle sarsılan babama zararsız bir ilaç uydurarak hepimizin bir derdini ortadan kaldırmıştır örneğin.

Kendisi ise, sıkıntıdan patladığı toplantılarda bile etrafına kendine özgü bir ısı ve koku yayar, komşuların gökyüzüne yükselen kahkahalarını izleyerek ona ulaşırdınız.

Çok büyük sıkıntılar yaşamasına rağmen güne göbek atarak başlamayı ihmal etmeyecek kadar hayatı her şeyiyle kucaklayıp bağrına basmış olan annemin hayatında ilk defa fatura ödemek zorunda kaldığı gün girdiği kuyrukta ağlayışını unutamayacağım elbet. Ancak genç yaşlarında izin verilmeyen özgürlüğüne ileri yaşta böylesine ani ve sevimsiz bir şekilde ulaşması da onu yıldırmamış, aksine, şartları lehine çevirerek kendisini daha güçlü kılmayı başarmıştır.

Tek başına verdiği yüce bir mücadeleyle gerek bir şeyler satarak gerek kredi çekerek beni çok iyi bir okulda okutmuş, toplumun ahlaki baskısına rağmen kardeşimin konservatuar mezunu iyi bir sanatçı olmasını sağlamıştır. Bunları başarırken ağaç tepelerinde meyve toplayan, su birikintilerinde yürüyen, tabağa plastik böcek koyarak garsonun ödünü koparan çocuğun elini hiç bırakmamıştır.

Ve en nihayetinde, bundan birkaç yıl önce, hiçbirimizin cesaret edemediği bir girişimde bulunarak Datça’ya yerleşip bize önayak olmak isteyen annem oyun oynayabilen insanların yaşlanmadığının kanıtı gibidir. Tüm umutsuzluğumda beni yüreklendiren, gelecekten beklentileri benden kat kat yüksek bir yürektir.

Yıllar önce ilk defa birisi bana “Annene benzemeye başladın iyice” dediğinde nasıl gururlanmıştım anlatamam. Hayattaki tatminsizliğimin başlıca nedeni olan kadına benzersem sorun çözülür diye sevinmiş, hayalini kurmaya başlamıştım ardından gelen sözcükleri artık dinlemeden.

Gerek erkeksi hırslarla gerek hayatın aniden karşısına çıkardığı acılarla istediklerini istediği gibi istemesine izin verilmemiş milyonlarca kadından sadece birisidir Jalecim. Ama boyun eğmeyendir. Korkmadan karşı koyandır. Yılmayandır. Pes etmeyendir. Toplum baskısıyla büyüyüp toplumu takmayandır. O kadar yüzme profesyoneli dururken yarışmaya katılıp kazanandır. Asla üşenmeyen, gerekirse kendini zorlayandır. Tıp okumamış nöroloji profesörüdür. Her gün kendine yeni hedefler koyandır. Kardeşimin ilk notaları, benim kendime öyküler anlatma sebebimdir. Kurs kurs dolaşışımdır. Bin yaşamım olsa binini de kendisiyle geçirmek istediğim, ‘ben’ olma mücadelemde özlediğimdir. Hayatımdan her çıkışında yarattığı boşlukları dolduramayışımdır.

Datça’ya yolunuz düşer de yağmur-çamur demeden sokaklarda dolaşan hatta suların içine içine yürüyen, her koşula hazır giyindiği için astronot görünümünde olup mesafeli duran ama bir o kadar da muzipliğe hazır bakan bir genç kız görürseniz yanaşın yanına bence. Kimbilir, şanslıysanız belki size de biraz ‘hayat’ bulaştırabilir.

Bizim Zamanımızda…

Etiketler

Annem, Öğretmen, Eğitim, İmkan, İngilizce

Bizim kuşak bütün İngilizce öğretmenleri gibi ben de seksenli yıllarda bu dili öğrenmenin zevkine tutulmuş, ileriki yıllarda da artan bilinç düzeyiyle sahip olunan olanaklar arasındaki ters orantıya rağmen kendini geliştirmeye çabalamış bir bireyim.

Örneğin, büyük bir ihtimalle hepimizin ortaokul lise yıllarında mektup arkadaşlığına merak salmakla ilgili anıları vardır, ve eminim ki annem “aman kızım, sonra tatile buraya gelmeye kalkarlar, nerede yatırırız, ne yedirir, ne içiririz, nasıl ağırlarız?” tarzı naif Türkçe kaygılarla olası bu tecrübeye ket vuran ilk anne değildi. Verilen çalışmaları erken bitirdiğim için bana mektup arkadaşı ayarlamış olan yüce insan, çok değerli öğretmenim Mehmet Toyguş’a duyduğum hayranlıkla gözlerim parlayarak yazdığım mektuplar asla sahiplerine ulaşmadı.

Yine bizim kuşak her İngilizce öğretmeni gibi ben de üniversite yıllarımda Amerika’ya göçmek için formlar doldurdum: “İki kişi aynı adresi verirse kabul etmiyorlarmış.” “Resim şöyle böyle olunca kabul etmiyorlarmış.” “Şöyle şöyle yaparsan kabul etmiyorlarmış.” “Elden vermen gerekiyormuş.” “Hayır hayır mutlaka posta ile yollaman gerekiyormuş.” “Bir kere kabul etmezlerse bir daha hiç kabul etmiyorlarmış” eziklikleriyle korku içinde doldurduğumuz formlara asla yanıt almadık. Yıllar sonra IMF’den gelen heyeti gezdirirken sorulan soruyu yanıtlayamayınca ancak ayıldım: “Göçmeye çalışmadan önce ülkeyi bir görsen daha iyi olmaz mı?”

Bizim kuşağın birçok İngilizce öğretmeninin de sonradan idrak ettiği gibi muhtemelen ben de İngilizce’yi ve dünyada farklı insanlar olması fikrini çok sevdiğim ama başka türlü ne o ülkeye gitme ne de pratik yapma olanağım olduğu için bu yola başvuruyor olmalıydım. Tabii Terry, Brenda, Carol ve Jim’in sadece ders kitaplarında yaşayan karakterler olması annemler için yeterince güvenli olduğundan bu gelişme(me)lerden haberleri yoktu.

Mr Mendos’un da sorusuyla iyice anlamını yitiren ve de imkansız görünen bu göçme işine alternatif olarak yine bizim kuşak İngilizce öğretmenlerinin bir dönem denemiş olması muhtemel au-pairlikle ilgilenmeye başladım. Aslında daha önce de ilgilendiğim zamanlar olmuştu ama “Çocuk bakmak kolay mı?”, “Boğazına leblebi kaçar Allah korusun”, “Onlar au-pairin peynirini bile ayırıyorlarmış buzdolabında, isim yazıyorlarmış üstüne” diye başlayıp “Adam gece odanın kapısına dayanıyormuş” şeklinde biten ve yine naif Türkçe fantezilerle süslü beni-seven-ve-endişelenen-güruh konuşmaları sebebiyle sümen altı etmiştim. Ama tercüman olarak çalıştığım hastanede yardımcı olduğum dünyanın saçma-sapan ıcık-bıcık adacıklarında yaşamış gencecik bir kızla bir ‘kahve üzerinden’ yaptığımız konuşma benim tekrar bu işe soyunmama sebep oldu. Ancak yazıştığımız aile, gitmeme ramak kala, zaten İngiltere’de olan ve yanında kaldığı aileden kötü muamele gördüğü için yeni yuva arayan kıza bağrını açma yüce gönüllülüğü ile beni tokatladı. Bunun üzerine bu sevdadan da vazgeçtim, işten de ayrıldım.

Evde bilgisayar ve Internet kullanımının yeni yeni yayılmaya başladığı zamanlardı. Icq çıkmıştı hem de! Arada hattan düşerdik ve bunu yarım saat sonra filan anca fark ederdik ama yine de büyük bir yenilikti hayatlarımızda ve ertelediğimiz düşlerimize yelken açma cesareti verdi (eminim bizim kuşak tüm İngilizce öğretmenlerine yaptığı gibi). İsmi artık değişip keypal olmuş olsa da mektup arkadaşı buldum! Hem de ‘gelirlerse’ diye korkmadan. Hatta onyedi yıldır bekliyorum gelseler diye.

Bizim kuşak bütün İngilizce öğretmenleri için bu böyle mi oldu bilemiyorum ama daha ilkokuldayken UNICEF gibi kuruluşlarda gönüllü olarak başka ülkelerin çocuklarına yardım etmekle başlayan yurt dışı düşüme ilk defa otuzdört yaşında erebildim. Şu anda ise mutlaka her yıl en az bir ülke yapmaya çalışıyorum. Pratik yapmaktan yorulup Türkçe konuşmaya başlayacak kadar çok yabancı arkadaşım var. Twitter ise tanıdık tanımadık herkesle iletişim kurabilmemiz ve gelişime devam etmemiz için elimizin altında bulunmaz nimet. Bir yere başvurup beklemene gerek de yok. Yani her yer mektup arkadaşı. Ayrıca sosyal medya dışında yeni nesli besleyebilecek daha bir sürü olanak var: Interrail, Couchsurfing, uluslararası projeler ve online forumlar şu an ilk aklıma gelenler. Bence ‘herşeyin elleri altında olması’ dışında bir engelleri yok.

Bizim kuşak İngilizce öğretmenleri “dilbilgisi sorularını %100 doğru yapıyorum, hangi tense’in nerede kullanılacağını net olarak açıklayabiliyorum, bağlaçları çok iyi kullanarak süper kompozisyon yazıyorum, acayip akademik kelime biliyorum, ana dili İngilizce olan insanların bile doğru yanıtlayamadığı çoktan seçmelileri affetmiyorum ama …… konuşamıyorum” günlerinden geldik mecburen. Bazen günlük hayatta kullanılan ifadeleri bilemediğimizi ya da örneğin bir İskoç’un dediklerini anlayamadığımızı fark eden ilk öğrencilerimizi eğitmek için de elimizden geleni yaptık kendimizi eğitmek için de. Arkamızdan gülündüğünü düşündüğümüz de oldu ama biz bunları ‘yapıcı eleştiri’ olarak almayı tercih edip gelişmeye odaklandık.

Ne de olsa imkansızlıklarda imkan yaratmaya çalışarak büyüyen bir nesil olarak hayata başlamıştık.

 

 

 

 

Sigara İçin

Etiketler

Annem, Kentlim, Saygı, Sigara, Yasak, Şehir

Sigara içmeyen biri olarak sigara yasağının kaldırılmasını talep eden bir kampanya başlatabilirim. Yasağın sigara içimini artırıyor olması gerçeği, yasaklara karşı olmak ve benzeri tespitler ve düşünceler, durumun sürekli gündeme getirilen boyutları zaten. Ancak ben bu yasağın sosyal içiciler olarak benim gibilere getirdiği zarardaki artış açısından konuyu ele almak istiyorum.

Hayatın içinde olmayı sevip sık dışarı çıkan kişiler olarak eskiden cafe ve benzeri yerler ikiye ayrılırdı bizim için: çok dumanlı ve oturulabilir dumanlı yerler. Sigara içmediğimiz için önünden geçtiğimiz mekan duman altı görünüyorsa oturmaz, devam ederdik yolumuza. Zaten yaz kış dışarıda oturmayı sevdiğimiz için, daha çok, kışın da bahçesine servis yapmayı göze alan birkaç mekandan birini tercih ederdik.

Şimdi ise durum o kadar net değil. Yasağın gelmesiyle bu tür mekanlar beşe ayrılır oldu:

1. Tavukçu gibi asla ödün vermeyen (Long Live Poyraz!) karakterli mekanlar, ki yasak sonuna kadar uygulandığı halde hala dolup taşar.

2. Sigara yasağı nasıl oluyor da kendisine asla dokunmuyor acaba diye düşündüren ve bir yasak olduğu bilgisinin kendilerine ulaşmadığı hala duman altı mekanlar.

3. Dumansız hava sahası görünümü sergilediği için oturduğunuz ancak belli bir saatten sonra garsonun masaları dolaşıp “sigara ihtiyacınız var mı, almaya gidiyorum da” diyerek şaşkınlık yaratan yarı-karakterli mekanlar.

4. Daha önce görmediği her müşteriden şüphelenen, “burada sigara içiliyor mu” sorusuna oynak yanıtlar veren mekanlar ki sanırım en karaktersizi ve yorucusu bunlar oluyor. Çünkü bu sefer siz kandırılıyor olduğunuz hissiyle bir mücadeleye giriyorsunuz ve yediğiniz içtiğiniz zıkkım olduktan sonra bir daha gelmemek üzere ayrılıyorsunuz.

5. Dış mekanını elektrik sobalarıyla donatıp muhtemelen dünyanın hiçbir yerinde görülmeyen bir duyarsızlık örneği olarak “havayı ısıtan” mekanlar. Bunlar da dışarıdaki bir masaya oturduğunuz gibi “istemiyorum” yanıtını kabul etmeyen garsonların tepenizdeki sobayı hemen açarak beyninizi sulandırdığı mekanlardır.

Yani eskiden mekanı bilip, oturup oturmayacağımıza karar verebilirdik. Oysa şimdi durum sigara içenler için de içmeyenler için de daha zor ve bunaltıcı bir hal aldı. Hatta öyle ki resmen bu konuda bile taraf olduk gereksiz bir şekilde. Sigara içen de artık daha öfkeli olduğu için yasağı biz koymuşuz gibi agresif davranabiliyor.

Eskiden sigara içmeyeni rahatsız etmemek için daha özenli davranan ‘Sigara İçenler Grubu’ şimdi “açık mekana karışamazsınız” asabiyetiyle her yerde sigara tüttürüyor. Sokaklarımız zaten fazlasıyla kalabalıkken, son sürat koşturduğunuz yolda önünüzdekinin dumanını ciğerlerinize çekmek hiç zevkli gelmiyor tabii. Ya da sabah vakti kalabalık bir kuyrukta beklerken.

Artık cafe-restaurant bahçelerinde de oturamıyoruz örneğin. Karlı bir havada dışarıda oturacak kadar gözünüz karardıysa kesin sigara içmek içindir muamelesi yapılıyor. Sıcağa beş dakika ara verip sigara içmeye dışarı çıkan gürültülü grup -muhtemelen sıcak olsun diye- size en yakın noktada tepenizde dikilip baca gibi tüterek beş dakikada sizin gecenizi bitirebiliyor. Ve ben her seferinde, bize gelmesin diye dumanını nereye üfleyeceğini bilemeyip neredeyse yutan annemi düşünürüm. Oysa şimdi, bazen öğrencilerimin ödev kağıtlarından bile alıyorum yoğun sigara kokusunu. Ev onların nasıl olsa, kimse karışamaz.

Sanırım bu belirsizliğin gizli mağdurlarından birisi de garsonlar, yani görünmeyen patronla müşteriler arasında gidip gelen ‘vitrindekiler’. Dışarıda oturmak istediğinizde “içeride sigara içebilirsiniz” derken ‘acaba yanlış mı yaptım’ korkusuyla gözünüzün içine bakanlar.

Gemlik’te iki katlı bir balık lokantasına girişte yönelttiğimiz “yukarıda sigara içiliyordur herhalde değil mi” sorusuna “tabii tabii” diye cevap veren garson bomboş olan alt katta oturma isteğimizi önce anlamadı ama sonra bütün gece gelen herkesi aynı açıklamayla üst kata yönlendirdi ve ben de kibar, düşünceli ve işini iyi yapan bir garson olduğu için içine düştüğü duruma çok üzüldüm ama uzun zamandır ilk defa tam keyifli bir yemek yedim.

Sayın yetkililer, buradan sizlere sesleniyorum: Acaba iş yerleri dışındaki yerlerde sigara içilmesini serbest bırakabilir misiniz? Düşman iki taraf olarak değil de içten gelen bir saygıyla özen göstererek birbirimizi koruduğumuz paylaşım saatlerimizi özledim.

Pazar Banyosu

Etiketler

Annem, Çevre, Farklı Görüşler, Temizlik

Beyninde taşıdığı büyük meselelerin ağırlığıyla dolaşan insanlar bazen etraftan duydukları sorunların küçüklüğü karşısında endişelenir. Dünyada bu kadar sorun varken kaygı yaratan bu minicik duruma anlam veremez.

Örneğin, birlikte çalıştığımız yabancı arkadaşların “dün geceden beri sıcak su verilemiyor lojmana, perişan oldum” şeklindeki serzenişlerine alıştık artık. Her gün duş almadıklarında çevreye anormal bir koku yaydıklarına inanıyorlar. Konuşurken biraz geri dursanız “kokuyor muyum” diye espri yapıyorlar. Şımarıklıktan mıdır, eziklikten mi bilinmez bizim yeni moda bazı genç ve orta yaş grubunda da var bu alışkanlık. En azından söylemlerinde. Her gün duş almayanı kınama imaları. Oysa bu konuda nutuk atanların herhalde hepsi Pazar günleri sobanın yakıldığı ve haftada bir banyo kuyruğuna girildiği günlerden gelmedir. Kendileri değilse de anneleri babaları. Herhalde tüm ailenin koktuğunu düşünmüyorlardı. Bursalı olduğu için hamam seremonilerinde yer almış ama yine de zamanın imkanlarıyla haftada bir yıkanabilen mis kokulu anneme sarılmak hep bir keyif olmuştur bizim için. Yetmiş yaşında ve bol miktarda sigara içiyor olmasına rağmen hala kokmaz. Ama Türkan Şoray kuralları gibi kuralları vardır. Bir kere mutlaka insanı haşlayan cinsten cayır cayır suyla yıkanır. Daha önemlisi, reklamlarda ünlülerin büyük bir keyifle yıkandığı ve güzelliğini borçlu olduğu parfümlü sabunlarla yıkanmaz asla. Ezelden beri bizim kültürümüzde yer almış, doğal, kafa kıran cinsten sabunlar kullanır. Son moda, markalı ve parfümlü sabunların vücudu kokuttuğuna inanır. Duş jeli kullanmak ise zaten benim bile aklıma gelmez.

Belki annem haklıdır ve dolayısıyla pırıl pırıl gençlerin bu denli yerleşmiş ‘kokma’ korkusunun temelinde yine kapitalist döngünün yarattığı bu ürünler vardır. Başta parfüm kokan ama kısa sürede vücut fauna ve florasını sarsarak kötü kokular yaymaya sebep olan bir formül. Aslında bu komplo teorisinden daha çok yemek anlayışımızın değişmesinde arıyorum ben suçu. Sebze ağırlıklı doğal Akdeniz sofralarından kalkıp salam, sosisli ve işlenmiş bir sürü sosun konuştuğu çakma sofralara kurulan yeni neslin vücut dengesinin bozulacağı tartışma götürmez. “Ne yersen osun” der Almanlar. Görüntüleriyle de bunu desteklerler hani.

Peki biz Türkler bu kadar güzel bir toplumken son yıllarda çirkinleşmeye başlamamızın bir nedeni de bu değişen yeme alışkanlıklarımız olabilir mi? Et olmazsa yemem anlayışı örneğin. Zaten istersen günde üç kere duş al, kültürümüze sonradan eklendiğine yürekten inandığım ‘sarımsaksız et yemeği olmaz’ anlayışıyla tüm etçiller kokacaktır.  Mideyle bağlantılı yemek borusunu da şişe fırçasıyla temizlesek belki işe yarar. Yaşamlarımızda müdahale etmemiz gereken o kadar çok şey var ki her gün duş alma lüksüne gelene kadar.

Yine yabancı arkadaşlarımızla yaptığımız dost sohbetlerinden edindiğim izlenimle biz Türklere su konusunda kızgın olduklarını çok net olarak idrak etmişimdir. Suyu bol olan bir ülkede yaşadığımız için fazla rahat harcadığımız sınırlı kaynakları sorumsuzca tüketerek diğer ülkelerin de geleceğini tehlikeye attığımız için kızıyorlar bize. Elde bulaşık yıkarken, köpürte köpürte araba yıkarken, bahçe sularken, halı yıkarken ve benzeri düşünebileceğiniz birçok durumda fazlasıyla su kullandığımız için.

Susuzluk yaşayan ülke insanları görüntülerine acıyarak bakıp kendi halimize şükrederek mutfağa geçip çeşme açık tek tek ıspanak yıkarız. Nasıl olsa biz Afrika ülkelerine yardım edemeyiz diye inanıp rahatlarız. Allah yardımcıları olsun.

Tabii şakır şakır yağmur yağarken hortumla kaldırımları yıkayan zihniyeti ben de kınıyorum ama Avrupa ve Amerika halkının her sabah duşa girerek harcadığı suyu da göz ardı edemiyorum. Sınırlı kaynakların tüketimi konusunda kim daha sorumsuz gerçekten?

Su tüketimi konusunda bilincin artırılmasını amaçlayan birkaç ders yaparım her sene. Orada konuya giriş için öğrencileri düşünmeye sevk eden ve tartışma ortamı yaratan fikirler listesi vardır. Örneğin, ‘her gün duş almak yerine haftada iki-üç kere alsan’, ‘tuvalete her girişinden sonra sifon çekmek yerine (çok gerekmiyorsa) iki kullanımda bir çeksen’ gibi. Bunları okurken iğrenmekten perişan olan öğrencilerimin yüzü şekilden şekle girer. “Iyyyy!”

Balkonu hortumla yıkamama konusu bile kabus gibi gelir birçoğuna; “ama öğretmenim, çok piiiis!”

Müslüman toplum olduğumuz için temizliğin ne olduğu konusunda mutlak otorite olduğumuza inancımız tartışılamaz bile. Gerçi Araplar da Müslümandır ama elleriyle yedikleri için onlara da ‘pis’ gözüyle bakarız. Tek temiz toplumuz dünyada. Çünkü her gün duş alsalar da Avrupalılar da domuz yer. Tiksinç! Zaten Avrupa’ya tuvaleti bile biz götürmüşüz, daha ötesi yok bunun. Öte yandan, Halka tuvalet hizmeti sunan birçok camide tuvalet kağıdı asma yeri bile yoktur. Suyla temizlenip aka saka çıksan da en temiz sen olursun.

Bunlar din kardeşlerimizdir. Bir de Gizemler ve Tonguçlar var. Kullanabildikleri yirmi sözcükle birisini tanımlamak istediklerinde “denizden sonra duş almıyo kız aaabiii! Oha yaniiii” türü ifadeler kullanırlar. Oysa temiz sularda yüzüyorsanız biraz iyodun zararı yoktur. Birkaç farklı bikiniyle şov yaptıktan sonra hemen duşa koşmasalar belki iyot biraz beyinlerini açabilir örneğin. Ama olmaz, dünyanın ürünü kullanılarak yumuşatılmış bebeksi derileri gerilir sonra da biraz doğal görünürler.

Ne olduğunu kimsenin tam bilmediği Rastafarianizmi de sevmeyiz dreadlock nasıl yapılır bilmediğimiz için. “Onlar hiç yıkanmıyormuş. Ay iğrenç!” diyerek temelinde insanüstü düşünceleri barındıran bir inancı bir çırpıda sileriz.

Duygularımız coştuğunda önce mutlaka çaydanlığı ocağa koyarız. Diğeri beklesin.

Hasta ziyaretine giderken havlu götürürüz hediye olarak ki hasta yattığı için kendini temizleyemeyen kişi daha da kötü hissetsin.

Çok temiz olduğumuz için her gün çarşaf ve benzeri eşyayı silkeleriz de alt kattaki komşunun camı açık olabilir mi diye kontrol etmeyiz.

Ayakkabımızı temizlemek için basamağın kenarına kuvvetlice kazırız orayı temizleyecek olan apartman görevlisini düşünmeden.

Sonra hamama gider ölesiye yuğunuruz. Hamamda ruhunun da temizlendiğine inanan bir toplumun neferleriyiz ne de olsa. Ki o zaman tellaklar dünyanın en temiz ruhlu ve nur yüzlü insanları olmalıydı ama hep asabi görünürler.

Aksi gibi toplum olarak bizler de asabi görünüyoruz ve bana öyle geliyor ki sinir – stres düzeyimiz de gün geçtikçe artıyor. Sıkıntılı halleri beynimizde bertaraf edip alakasız bir konuyu yüzeye taşıyarak kendi kendimize de bir yalancı gündem yaratıyor olabilir miyiz? Zülfü Livaneli ne güzel diyor “iyi ve yaptığı işe güveni olan yazarlar (bireyler) kesinlikle başka yazarlara (bireylere) sataşmıyor” diye*. Size ne başkasının temizlik anlayışından. Ayrıca sizce de artık olmadık konularda başkalarını acımasızca eleştirmeyi bir yana bırakıp (ne de olsa herkesin kendi doğruları var) ‘gerçek’ sorunlarınızı ve sorunlarımızı düşünmenin zamanı gelmedi mi?

* Livaneli, Z. (2012). Edebiyat Mutluluktur. Edebiyatta Kıskançlık (s.118). İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş.